Dieta przy chorobach tarczycy

W dzisiejszych czasach niestety borykamy się z epidemią chorób i problemów z funkcjonowaniem tarczycy: niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy i zapalenie tarczycy czyli chorobę Hashimoto.

Warto powiedzieć sobie kilka słów na ten temat, a w szczególności:

• Jak powinna wyglądać dieta przy problemach z tarczycą?  Jakie wykluczenia należy zastosować?
• Suplementacja wspomagająca leczenie problemu
• Jaka zaplanować dietę w Hashimoto?
• Jakie badanie będą niezbędne by dobrze zdiagnozować problem tarczycy? Zapraszam do lektury.

Czym jest tarczyca?

Tarczyca jest niewielkim gruczołem położonym w okolicy szyi. Składa się z dwóch płatów oraz cieśni która je łączy. Tarczyca zajmuje się produkcją hormonów tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny (ale jej rolę dzisiaj pominiemy, ponieważ nie jest związana z dzisiejszym tematem).  Do ich produkcji stymulowana jest przez hormon wydzielany przez przysadkę mózgową - tyreotropinę (TSH).

Tu ważna uwaga TSH NIE JEST SAM W SOBIE HORMONEM TARCZYCY LECZ PRZYSADKI.

Działa to na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego - TSH pobudza tarczycę do produkcji T3 i T4 a one hamują dalsze wydzielanie TSH. Pierwiastkiem niezbędnym do produkcji związków jest jod (T4). Nasz gruczoł tarczowy wytwarza porcjonalnie wiecej T4 do T3 ( przyjmuje się, że stosunek ten wynosi około 80:20), jednakże musimy pamiętać, że to trijodotyronina (T3) jest formą aktywna biologicznie i to ona jest istotna dla nas finalnie. W organizmie człowieka większość T3 wytwarzana jest podczas konwersji T4->T3. Ważne jest jeszcze, iż hormony te związane muszą być z białkami (globulinami, albuminami i prealbuminami) by być formą aktywną. Hormony tarczycy mają bardzo szeroki wpływ na nasz organizm: - regulują nasz metabolizm (gdy ich poziom hormonów tarczycy spada przemiana materii i zużycie energii obniża się i na odwrót gdy ich poziom wzrasta wszystkie reakcje zachodzące w ciele człowieka przyśpieszają) - odpowiadają za termoregulację (stąd np. uczucie zimna przy niedoczynności) - wzrost i różnicowanie układu nerwowego - pośredni bądź bezpośredni wpływ na każdą komórkę naszego ciała.

Objawy niedoczynności tarczycy

Jakie są najczęstsze objawy w niedoczynności tarczycy?

• Ospałość, zmęczenie, apatia, niechęć do podejmowania działań,
• przybieranie na wadze bez wyraźnego powodu lub problemy z chudnięciem mimo niskiej kaloryczności,
• mocne odczucia zimna,
• osłabienie koncentracji i  funkcji kognitywnych,
• depresja, mocno nasilony stres.

Jak łatwo nabawić się problemów z tarczycą

Problemy z tarczycą są mocno powiązane z naszym odżywianiem. Niewłaściwa ilość węglowodanów, witamin i składników mineralnych takich jak jod, selen, cynk, tyrozyna i wiele innych będzie skutkowała pogorszeniem jej pracy. Dodajmy do tego metale ciężkie i chemię która jest zawarta w wielu produktach i nagle budzimy się z ręką w nocniku. Nasz metabolizm się pogarsza i mamy coraz więcej dodatkowych kilogramów a my czujemy się coraz bardziej zmęczeni i ospali pomimo że nic takiego męczącego nie robiliśmy. Idziemy do lekarza, robimy badania i pada diagnoza niedoczynność tarczycy. Lekarz z pewnością przepisze nam syntetyczny hormon T4 (który nie ma dużego przełożenia na T3, bo jak wiem to tak forma aktywna nas w pełni interesuje). TERAPIA HORMONALNA WPŁYWA NA SKUTEK, NATOMIAST NAS INTERESUJE PRZYCZYNA. I to właśnie tu dieta, a raczej dietoterapia chorób tarczycy bierze górę. Kluczowe będzie ZNALEZIENIE PRZYCZYNY PROBLEMU i ustalenie planu działań LECZĄCEGO A NIE MASKUJĄCEGO PROBLEM dobranie odpowiedniej diety, wyeliminowanie żywienia przetworzonego oraz tego które będzie powodowało stany zapalne i nasilało naszą immunologię. Popularnym protokołem, który może nam pomóc będzie protokół autoimmunologiczny. Polega on na wykluczeniu pewnej gamy produktów oraz stopniowym ponownym wprowadzaniu ich wraz z ciągłym  kontrolowaniem naszych wyników badań i subiektywnych odczuć. Czemu to ważne? Bo leczymy jedzeniem, niwelujemy w ten sposób zalążki problemu.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Okej, szukamy więc przyczyny problemu. Do najczęstszych przyczyn zaliczyć można zły i niewystarczający poziom T3 i T4, co może mieć wiele podłoży i przyczyn. Tu pokusiłbym się o wypisanie dwóch najczęstszych: 1.W większości przypadków można opisać to bardzo prostym hasłem: „Problemy z tarczycą zaczynają się w jelitach” Jelitach? Tak właśnie ponieważ jak wyżej wspomniałem by produkcja czynników była optymalna musimy dostarczyć sygnał z przysadki w postaci produkcji hormonu, jak i odpowiednią ilości Jodu i Selenu, co najcześciej ma podłoże złe przyswajalności z pożywienia. 2. Hashimoto. Sama choroba choroba hasmimoto występuję 6x częściej u Kobiet niż u mężczyzn. Schorzenie to ma podłoże autoimmunologiczne, co oznacza, że nasz układ odpornościowy rob nadprodukukcję przeciwciał, które „atakują” gruczoł tarczowy. W celu zdiagnozowania wyżej wymienionej choroby należy wykonać badanie poziom przeciwciał przeciw-tarczycowych, jak : - Przeciwciała przeciwtyreoperyksydazowe (anty-TPO) - Przeciwciała przeciwtyreoglobulinie (anty-Tg)

Leczenie niedoczynności tarczycy

Najczęściej wykorzystywana jest tu hormonalna terapia zastępcza, czyli podawanie tyroksyny (T4) w formie leku. (Euthyrox, letrox) lub połączenie w postaci czynników T3 i T4 (novothyral). Poniekąd jest to dostarczenie finalnego produktu, czyli gotowej wersji hormonu lecz zapamiętajmy że mimo wszystko należałoby (szczególnie przy podawaniu samej tyroksyny) zadbać o możliwości jej przemiany w formę aktywną  T3 co będzie skutkowało finalnym pożądanym działaniem. Pamiętajmy również, że sama terapia nie leczy problemu lecz go omija poprzez uzupełnienie niedoborowego hormonu i wyrównanie wartości! Natomiast przy HASHIMOTO nie powstrzymuje produkcji przeciwciał, stąd choroba dalej może się rozwijać!

Wpływ diety na problemy z tarczycą

Oprócz uwarunkowania genetycznego, który będzie miał wpływ na dysfunkcje tego gruczołu mamy też do czynienia z czynnikami zewnętrznymi takimi jak: złe odżywianie, niewłaściwy tryb życia (chroniczny stres, deregulacja rytmu dobowego itp), przebyte choroby, pasożyty, problemy z jelitami, toksyny i metale ciężkie zawarte w powietrzu, pożywieniu oraz wodzie, ciąża, czy brak ruchu. Dzisiaj weźmiemy sobie pod lupę jak to co jemy na co dzień może wpłynąć na stan naszej tarczycy a dokładniej podejdziemy od strony jej niedoczynności. Na co więc zwrócić uwagę?

Dieta w chorobach tarczycy

Tak jak wspomnieliśmy podejście żywieniowe w chorobach tarczycy ma za zadanie usprawnić dostarczanie składników potrzebnych do pracy gruczołu, jak i wpłynąć na zniwelowanie substancji drażliwych powodujących stany zapalne i tym samym deregulacje tarczycy, a także mocny odzew immunologiczny i potęgowanie stopnia Hashimoto. Co w takim razie proponowałbym wykluczyć:

1. Warzywa kapustne – brokokł, kalafior, brukselka, kapusta W tym wypadku problemem jest zawartość składnika antyżywieniowego jak goitrogenu, które będą wpływać na ograniczenie wchłanialności jodu
2. Cukier, Tłuszcze trans – oba te składniki zakłócają balans hormonalny, a także wpływają na osłabiona pracę układu nerwowego. Dodatkowo przy zaburzeniach tarczycy (niedoczynności) mogą znacznie sprzyjać nabieraniu niechcianej masy. 

3.   Gluten – czyli zawierające go ziarna (pszenica, orkisz, żyto, itd.) Można w wielkim skrócie powiedzieć, że gluten i odpowiedz immunologiczna organizmu są mocno powiązane, a jak wiemy Hashimoto ma właśnie w immunologii swoje podłoże. Samo białko glutenowe (gliadyna) przypomina ciała tarczycy, więc w momencie przedostania się poza strukturę jelit powoduje nadprodukcje przeciwciał (stąd w wynikach badań ich wysokie stężenie), które atakują zarówno gluten jak i tarczyc powodując jej degradacje. Sama eliminacja glutenu zawsze przyczyni się do wsparcia organizmu poprzez nie pobudzanie go do powyższych odzewów obronnych.

4.    Nabiał – mamy tu kilka dróg niekorzystnego działania. Prowokowanie stanów zapalnych, które jak więmy destabilizują prace gruczołu, jak i zwiększony poziom estrogenu, który skumulowany w organizmie będzie powodował zaburzenia pracy przysadki, a ta z kolei przy niewłaściwej produkcji TSH zaburzy działania tarczycy i produkcje FT4.

Suplementacja

Pamiętajmy, że suplementacja może pomóc, ale nie musi. To co jest dobre dla jednego w cale nie musi być dla drugiego, dlatego pamiętajmy o INDYWIDUALIŹMIE. Warto skontaktować się z lekarzem, dietetykiem bądź trenerem który pomoże wam w doborze diety, suplementacji oraz treningu, szczególnie że przy chorobach tarczycy suplementacja wspomagająca, w wielu przypadkach może też szkodzić! Uważam, że warto stosować pewną gamę suplementów, ze względu na wyrównanie braków w witaminach i minerałach oraz poszczególnych pierwiastkach i substancjach odżywczych, które warunkują po pierwsze pracę tarczycy, jak i dają podstawy do tworzenia hormonów. Z pewnością do suplementów które warto wypróbować w walce z niedoczynnością tarczycy będzie:

• Selen w formie L-Selenomethioniny (Jest to organiczna forma selenu, nawet 5-krotnie lepiej przyswajana niż selenian). Jest niezbędny do kowersji i wytwarzania FT4. Dodatkowo obniża poziom przeciwciał co wpływa korzystnie na walke z Hashimoto Proponuję stosować dawki 200mcg dziennie nie przekraczając zaleceń, ponieważ sam Selen w dużych dawkach może mieć działanie mocno pro-nowotworowe czego nie chcemy.
• Jod Organiczny, czyli prekursor FT4. (z jodem musimy być bardzo ostrożni, ponieważ może nam również bardzo zaszkodzić przez swoją toksyczność i jeśli jest nieprawidłowo stosowany może prowadzić do reakcji wypalenia tarczycy i jej całkowitego upośledzenia lub jego długotrwale dostarczany nadmiar również spowoduje przejście w nadczynność) Proponuję stosować dawki nie przekraczające 100-150mcg dziennie
• Cynk , czyli kolejny pierwiastek odpowiedzialny, za wytwarzanie biologicznie aktywnego FT4 Proponuję stosować dawki 30mg – 50mg jako max dziennie lecz ta suplementacja też nie może być uskuteczniana przez cały czas (kilka-kilkanaście miesięcy maksymalnie po czym zaleca się zrobienie przerwy) Cynk zalicza się do grona metali, które przy dłuższym spożyciu powodój toksyczn działanie
• Tyrozyna jest to aminokwas wykorzystywany do tworzenia hormonów tarczycy (FT4), które powstają z jodowania tyrozyny Proponuję stosować dawki od 500 do 1000mg dziennie
• Ashwagandha. W szerokim spektrum swoich działań zwiększa syntezę czynnika FT4 do aktywnego FT3, przy tym redukuje poziom stanów zapalnych i kortyzolu co finalnie zniesie niekorzystne warunki dla pracy tarczycy. Proponuje stosować dawki od 500 do nawet 1000 mg dziennie w zależności od standaryzacji ekstraktu, jaki i formy przyjmowania. 
• Kwasy Omega3 (działanie antyzapalne i wspomagające pracę centralnego układu nerwowego) Proponuję stosować dawki ok 1-2g dziennie - Witaminy A, C, E (Antyzapalnie i wspomagające niwelowanie stresu oksydacyjnego co przekłada się na skuteczniejszą pracę tarczycy i zmniejszone ryzyko występowania stanów zapalnych gruczołu) -
• Witaminy z grupy B (B12, B6, B3), jako wsparcie gospodarki mitochondrialnej, a także działania centralnego układu nerwowego
• Witamina D

Trening przy problemach z tarczycą

Tutaj powinniśmy być jak najbardziej ostrożni, ponieważ zbyt mocne treningi a w niektórych przypadkach jakikolwiek trening będzie zbyt mocnym stresorem co może nasilić nasz problem. Godzinne cardio 5 razy w tygodniu tak samo jak mordercze 3 godzinne treningi siłowe zdecydowanie odpadają ze względu na olbrzymi wyrzut kortyzolu i nasilenie stanów zapalnych. Uważam, że jeżeli chcemy trenować to dopóki nie uregulujemy naszej gospodarki hormonalnej wskazany będzie krótki i intensywny trening taki jak HIIT, Tabata bądź krótkie jednostki treningu siłowego (Kompleksy sztangowe zrobią tutaj robotę). Do tego możemy dołożyć zajęcia takie jak pilates, czy joga.

Jakie badania warto wykonać?

Pakiet badań który warto zrobić przy problemach z tarczycą: Morfologia z rozmazem, OB, CRP, aTPO. aTG, LH, glukoza, insulina, kortyzol (najlepiej dobowy ze śliny) Aczkolwiek najważniejsze będą dla nas wyniki samej tarczycy: TSH, FT3, FT4 rFT3, FT4 Jak interpetować badania? Zaleca się by czynniki tarczyc były utrzymane co najmniej w połowie zakresu referencyjnego (FT3, FT4 nawet delikatnie wyżej) i poziom TSH maksimum w połowie wartości normy.

• wysokie TSH – będzie wskazywało na niedoczynność tarczycy, organizm w ramach sprzężenia zwrotnego będzie zmuszał przysadkę do produkcji większej ilości TSH z uwagi na niski utrzymujący się poziom FT4. Wynik powyżej 2mIU/L będzie wskazywał na rodzący się już problem niedoczynności.
• niskie TSH – będzie wskazywało na nadczynność tarczycy. Gdy gruczoł tarczowy wydziela za dużo T4, TSH w ramach sprzężenia zwrotnego spada. Pamiętajmy, że samo sprawdzenie poziomu TSH nie gwarantuje nam odpowiedzi na to co się dzieje z tarczycą, a norma nie oznacza optymalnej pracy. Kolejna kwestią jest tu stosunek FT4 do FT3. Pamiętajmy że to właśnie FT3 , będzie wskazywało na ilości biologicznie aktywnej formy hormonu i nawet odpowiedni wynik TSH, FT4 nie będzie wyznacznikiem „zdrowia tarczycy”, gdy mówiąc kolokwialnie poziom FT3 będzie z lewej strony „widełek” czyt. niski, natomiast powstawać może tzw odwrócone T3, czyli rT3, który zajmuje miejsce w receptorach blokując komórki. W takiej sytuacji kluczowa będzie regulacja poziomu FT3, czyli wsparcie dla procesów konwersji hormonów.  Tu ważny będzie Cynk i Selen, które wpłyną na jakość konwersji.